Mapa morska jest niezbędnym elementem służącym w bezpiecznym żeglowaniu. Mapa jest przewodnikiem informującym jak dopłynąć do żądanego celu. Na mapie znajduje się duża ilość informacji: zaczynając od rodzaju dna, głębokości, przeszkód nawigacyjnych, kończąc na portach.
Każdy z nas pamięta filmy o piratach, którzy odwiecznie szukali wyspy skarbów zaznaczoną czerwonym krzyżykiem na mapie. Mapy morskie istnieją od czasów pojawienia się żeglugi. Na początku były prymitywnymi rysunkami zapisanymi na skrawku skóry czy papirusu. Każdy nawigator dbał o nie i odnosił się z nimi z wielkim szacunkiem.
Przełomem w mapach morskich była druga połowa szesnastego wieku, gdy niejaki pan Gerhard Kremer zwany Merkatorem wydał mapę z wymyślonym przez siebie odwzorowaniem. Odwzorowanie Merkatora polega na konstruowaniu siatki mapy morskiej, w której południki i równoleżniki przecinają się pod kątem prostym.
Rewolucyjne odwzorowanie spełniało podstawowy warunek stawiany mapą morskim czyli zachowanie wierności kątów. Z tym warunkiem jest związana loksodroma czyli linia biegnąca po powierzchni kuli ziemskiej przecinająca południki pod jednakowym kątem. Te założenie umożliwia nam stosunkowo prosty sposób mierzenia odległości na mapie.
W tym miejscu chciałem jeszcze wspomnieć o ortodromie czyli sposobie wyznaczania najkrótszej drogi od punktu A do punktu B na kuli ziemskiej.
Pierwsza polska mapa morska przeznaczona do publicznego użytku została wydana w 1927 roku i obejmowała rejon Zatoki Gdańskiej. Mapy nawigacyjne w Polsce oficjalnie wydaje Biuro Hydrograficzne Marynarki Wojennej. Polskie mapy swoim zasięgiem obejmują wody Morza Bałtyckiego i Morza Północnego, natomiast obszary wód całego świata wydaje Departament Hydrografii Admiralicji Brytyjskiej. Każda mapa morska ma podobną budowę i szereg stałych elementów, które informują nas o podstawowych parametrach mapy. Oczywiście na samych środku u góry mapy znajduje się tytuł mapy w którym określony jest obszar przedstawiony na mapie, np. Bałtyk – Zatoka Ryska.
Obok tytułu w każdy rogu mapy znajduje się numer urzędowy, który jest potrzebny do katalogowania map oraz szybkiego odszukania mapy w wiadomościach żeglarskich aby nanieść na nią ewentualne poprawki. W nowych mapach występuje także numer międzynarodowy INT, który jest nadawany przez Międzynarodową Organizację Hydrograficzną (IHO).
Oczywiście nie może zabraknąć skali mapy czyli stosunku odległości między dwoma punktami na kuli ziemskiej do tej samej odległości odtworzonej na mapie. W zależności od skali wyróżniamy następujące mapy : generalne, gdzie skala wynosi od 1:500 000 do 1:1 000 000, obejmuje ona swoim zasięgiem duży obszar i służy głównie do planowania kursu jachtu z jednego portu do drugiego, zawiera podstawowe informacje nawigacyjne. Następnie mamy mapy brzegowe (skala od 1:100 000 do 1:200 000), obejmujące wody brzegowe, służy do nawigowania w pobliżu lądów.
Ostatnim rodzajem map ze względu na skale to plany (skala 1:50 000 i większe), zawierające tory podejściowe do portów, zatoki i same porty. Istnieją jeszcze mapy informacyjne oraz arkusze zliczeniowe wykorzystywane w żegludze oceanicznej, zawierające jedynie siatkę kartograficzną.
Na dole mapy znajduje się data wydania oraz daty naniesienie dużych i małych poprawek. Ważną informacją jest także zaznaczenie jaki system oznakowania nawigacyjnego został zastosowany na mapie IALA.
Europa znajduje się w systemie IALA A czyli w skrócie mówiąc mamy czerwony kolor po lewej burcie. Należy zwrócić uwagę czy mapa została wydana w geocentrycznym układzie odniesienia WGS 84 – jest to bardzo ważne gdy korzystamy w odbiorników GPS. W przypadku gdy mapa nie jest wykonana w tym standardzie należy zdawać sobie sprawę że naniesiona pozycją na taką mapę z GPS-a będzie obarczona pewnym błędem.
Oprócz tych podstawowych elementów na mapie są zaznaczone głębokości oraz rodzaj dna morskiego co jest bardzo ważne gdy chcemy zakotwiczyć. Na mapie znajdziemy też zaznaczone obiekty nawigacyjne naturalne i sztuczne, takie jak : wzgórza, wyspy, cyple, latarnie morskie z sektorami świecenia, pławy i stawy.
Wcześniej wspominałem już o poprawkach nawigacyjnych. Co tydzień są wydawane „Wiadomości Żeglarskie” w których są zawarte wszystkie aktualne zmiany np. szerokości torów wodnych, ustawienie nowych znaków nawigacyjnych lub informacji że jakaś pława się zerwała i szereg innych ważnych komunikatów i informacji. Poprawki jeżeli występują to są zaznaczone jakich map dotyczą i nanosi się je ręcznie na mapy, na dole wpisując numer i rok wydanie poprawki.
Pamiętajmy że należy żeglować z aktualnymi mapami aby nasza żegluga była bezpieczna. Obecnie na rynku są dostępne mapy elektroniczne, które powoli wypierają mapy papierowe, jednak powinno się takowe posiadać na pokładzie na wypadek awarii elektroniki.
